لوگوی سه گوش

به نام خداوند جان و خرد

با سلام حضور شما عزیزان قسمت سوم مبانی و ادله عقیده مهدویت از منظر قرآن کریم را تقدیم حضور می کنم امیدوارم مورد توجه شما قرار گیرد و با طرح دیدگاهها و سوالات احتمالی به تکمیل مباحث و رفع ابهامات کمک کنیم

ب. جهان شمولی اسلام و اتمام نور الهی

قرآن کریم در آیات متعدد براین معنی تصریح دارد که حضرت محمد بن عبدالله (ص) آخرین فرستاده الهی است وآیین او فراگیر وجهانی است و تلاش ومخالفت دشمنان اسلام هیچ مانعی در نهایی شدن آن ایجاد نمی‌کند ما در این فصل به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

1. قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعًا [1] بگو ای مردم من پیامبرخدا به سوی همه شما هستم.

1. یُرِیدُونَ أَن یُطْفِؤُواْ نُورَ اللّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَیَأْبَی اللّهُ إِلاَّ أَن یُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ [2]؛ کافران می‌خواهند تا نور خدا را با نفس تیره و گفتار جاهلانه خود خاموش کنند ولی خداوند نمی‌گذارد، تا آنکه نور خدا را به منتهای ظهور و حد اعلای کمال برساند.

از این آیه به خوبی روشن می‌شود که اراده پروردگار بر تکامل نور اسلام تعلق گرفته و تکامل واقعی آن هنگامی خواهد بود که بر سراسر پهنه جهان سایه افکند و آن هنوز واقع نشده، پس باید منتظر چنان روزی باشیم؛ همین وعده عیناً‌ درآیه 9 سوره صف و با مختصر تفاوت در آیه 28 سوره فتح تکرار شده است؛ روایاتی که تفسیر آیه فوق از معصومین علیهم السلام وارد شده است دلالت دارند که آیه مربوط به حضرت مهدی (عج) است. علی (ع) هنگامی که آیه فوق را تلاوت فرمود، از یاران خود پرسید: آیا این پیروزی حاصل شده است؟ عرض کردند: آری! فرمود، کلاّ فوالذی نفسی بیده حتی لایبقی قریهٌ الا و ینادی بشهاده انّ لا اله الا الله بکرهً و عشیّاً‌؛ نه، سوگند به کسی که جانم به دست اوست، این پیروزی آشکار نمی‌شود، مگر در زمانی که هیچ آبادی روی زمین باقی نماند، مگر اینکه صبح و شام بانگ لا اله الا الله از آن به گوش رسد. ‌«[3]

در حدیثی از امام محمد باقر (ع) می‌خوانیم: «‌ان ذلک یکون عند خروج المهدی من آل محمد فلا یبقی احدٌ الاّ اَقرَّ بِمُحَمَّدٍ؛ این پیروزی به هنگام قیام مهدی از آل محمد (ص) ‌خواهد بود، آنچنان که هیچ کس در جهان باقی نمی‌ماند، مگر اینکه اقرار به محمد (ص) خواهد کرد.‌» [4]‌

1. یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ [5]؛ کافران می‌خواهند تا نور خدا را باگفتار باطل وطعن مسخره، خاموش کنند، ‌البته خدا نور خود را تمام و کامل می‌کند.

سیوطی درتفسیر «درالمنثور» از  سعید بن منصور و ابن منذر و نیز بیهقی در سننش از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده که در تفسیر این آیه گفت: «لا یکون ذلک حتی لا یبقی یهودی ولا نصرانی صاحب مله الّا الاسلام» : «این آیه تحقق نمی‌یابد مگر هنگامی که هیچ یهودی ونصرانی پیرو آیین آسمانی جز اسلام نخواهد بود[6]

1. هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ [7]؛ خداوند رسول خود را با هدایت ودین خق فرستاد تا دین حق او بر همه ادیان غالب‌اید و لو مشرکین به این کار راضی نباشد.

در تفسیر نمونه ذیل آیه کریمه بحث مبسوطی را طرح کرده است که به اختصار نقل می کنیم:

در اینکه اسلام چگونه بر همه ادیان پیروز مى گردد؟ و این پیروزى به چه شکل خواهد بود؟ در میان مفسران گفتگو است . بعضى این پیروزى را تنها پیروزى منطقى و استدلالى دانسته اند و مى گویند این موضوع حاصل شده است ، زیرا اسلام از نظر منطق و استدلال قابل مقایسه با آئین هاى موجود نیست .

ولى بررسى موارد استعمال ماده اظهار (لیظهره على الدین ...) در آیات قرآن نشان مى دهد که این ماده بیشتر به معنى غلبه جسمانى و قدرت ظاهرى آمده است چنانکه در داستان اصحاب کهف مى خوانیم : (انهم ان یظهروا علیکم یرجموکم ): اگر آنها (دقیانوس و دار و دسته اش ) بر شما غالب شوند سنگ

سارتان مى کنند (کهف آیه 20) و نیز درباره مشرکان مى خوانیم : (کیف و ان یظهروا علیکم لا یرقبوا فیکم الا و لا ذمة ): هرگاه آنها بر شما چیره شوند نه ملاحظه خویشاوندى و قرابت را مى کنند و نه عهد و پیمان را (توبه 8)

بدیهى است غلبه در اینگونه موارد غلبه منطقى نیست ، بلکه غلبه عملى و عینى است به هر حال صحیح تر این است که پیروزى و غلبه فوق را، غلبه همه جانبه بدانیم زیرا با مفهوم آیه که از هر نظر مطلق است نیز سازگارتر مى باشد، یعنى روزى فرا مى رسد که اسلام هم از نظر منطق و استدلال و هم از نظر نفوذ ظاهرى و حکومت بر تمام ادیان جهان پیروز خواهد شد و همه را تحت الشعاع خویش قرار خواهد داد.

آیه فوق که عینا و با همین الفاظ در سوره (صف ) نیز آمده است و با تفاوت مختصرى در سوره (فتح ) تکرار شده ، خبر از واقعه مهمى مى دهد که اهمیتش موجب این تکرار شده است ، خبر از جهانى شدن اسلام و عالمگیر گشتن این آئین مى دهد.

گرچه بعضى از مفسران پیروزى مورد بحث این آیه را به معنى پیروزى منطقه اى و محدود گرفته اند که در عصر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و یا زمانهاى بعد از آن براى اسلام و مسلمین صورت پذیرفت ولى با توجه به اینکه در آیه هیچگونه قید و شرطى نیست و از هر نظر مطلق است ، دلیلى ندارد که معنى آن را محدود کنیم

مفهوم آیه پیروزى همه جانبه اسلام بر همه ادیان جهان است ، و معنى این سخن آن است که سرانجام اسلام همه کره زمین را فرا خواهد گرفت و بر همه جهان پیروز خواهد گشت .

شک نیست که در حال حاضر این موضوع تحقق نیافته ولى مى دانیم که این وعده حتمى خدا تدریجا در حال تحقق است . سرعت پیشرفت اسلام در جهان ، و به رسمیت شناخته شدن این آئین رکشورهاى مختلف اروپائى ، و نفوذ سریع آن در آمریکا و آفریقا، اسلام آوردن بسیارى از دانشمندان و مانند اینها همگى نشان مى دهد که اسلام رو به سوى عالمگیر شدن پیش مى رود.

ولى طبق روایات مختلفى که در منابع اسلامى وارد شده تکامل این برنامه هنگامى خواهد بود که مهدى (ع ) ظهور کند و به برنامه جهانى شدن اسلام تحقق بخشد.

مرحوم طبرسى  در مجمع البیان  از امام باقر (علیه السلام ) در تفسیر این آیه چنین نقل مى کند: (ان ذلک یکون عند خروج المهدى فلا یبقى احدا الا اقر بمحمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) ) وعده اى که در این آیه است به هنگام ظهور مهدى از آل محمد صورت مى پذیرد، در آن روز هیچکس در روى زمین نخواهد بود مگر اینکه اقرار به حقانیت محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى کند.

و نیز در همان تفسیر از پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) چنین نقل شده که فرمود: «لا یبقى على ظهر الارض بیت مدر و لا وبر الا ادخله الله کلمة الاسلام» یعنی؛ بر صفحه روى زمین هیچ خانه اى باقى نمى ماند نه خانه هائى که از سنگ و گل ساخته شده و نه خیمه هائى که از کرک و مو بافته اند مگر اینکه خداوند نام اسلام را در آن وارد مى کند[8]!

و نیز در کتاب اکمال الدین  مرحوم صدوق  از امام صادق (علیه السلام ) در تفسیر این آیه چنین نقل شده : «و الله ما نزل تاویلها بعد و لا ینزل تاویلها حتى یخرج القائم فاذا خرج القائم لم یبق کافر بالله العظیم »یعنی؛ به خدا سوگند هنوز محتواى این آیه تحقق نیافته است و تنها زمانى تحقق مى پذیرد که (قائم ) خروج کند و به هنگامى که او قیام کند کسى که خدا را انکار نماید در تمام جهان باقىنخواهد ماند.

امام صادق (ع) در حدیثی که ابو بصیر نقل میکند می‌فرماید: تأویل این آیه هنوز تحقق نیافته، وتا وقتی قائم ما خروج نکند تأویل آن تحقق نخواهد یافت، هنگامی که او ظهور کند هر کافر ومشرکی از قیام او ناخشنود خواهد بود. [9]

با توجه به این آیات الهی روشن می شود که خداوند به هر قیمتی شده می خواهد دین اسلام را در سراسر جهان گسترش دهد هر چند با مخالفت مشرکان و دشمنان ومعاندان روبرو شود  و مخفی نیست که این مهم تا امروز محقق نشده است؛ بنابراین باید منتظر ماند تا روزی که دین اسلام جهانی شود وآن روز به استناد روایات صحیح با ظهور مهدی (ع) عملی می شود.

•5.     أَفَغَیْرَ دِینِ اللّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعا وَکَرْهًا وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ [10]

این آیات نشان می‌دهد که هدف اسلام اصلاح کلیت جامعه انسانی بدون توجه به مرزهای ساختگی جغرافیایی است؛ چنانکه پیامبر (ص) در آغاز رسالتش به سران کشورهای ایران، مصر فیمن، روم، حبشه و... پیام رسانی کرد وهمه را به دین واحد وآیین الهی فراخواند.

محمد بن مسعود درتفسیر عیاشی از رفاعه بن موسی روایت میکند که از امام صادق (ع) شنیدم در ذیل همین آیه شریفه « أَفَغَیْرَ دِینِ اللّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَکَرْهًا وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ» فرمود:

 «وقتی قائم آل محمد قیام کند مکانی در روی زمین نمی‌ماند مگر این که کلمه طیبه لا اله الا الله محمد رسول الله در آنجا، به آواز بلند می‌شود[11]‌»

همچنین امام صادق علیه السلام ضمن بیان مفصلی درباره ظهور حضرت مهدی می‌فرمایند «وقتی قائم ما قیام کند.... اهل هیچ دینی باقی نمی‌ماند مگر اینکه اظهار اسلام می‌کنند وبا ایمان مشهور ومعروف می‌گردند... ‌» [12]

[1] اعراف، 158

3- توبه، 32.

[3] مجمع البیان، ذیل آیه 9 سوره صف"

[4] ‌«تفسیر برهان، ج 2، ص 121 "

3. صف: آیه 8.

[6]   در المنثور،ج3 ،ص231 ،

4- توبه (9) آیه 33..

[8] تفسیر نمونه ذیل آیه 33 توبه

[9] البیان فی تفسیر القران ج2، ص121

[10] آل عمران 83

[11] تفسیر عیاشی، ج1، ص183

[12] همان، ص224